Ayakuchu Archives - Musuq Illa

Chukllachallay

Chukllachaypa
taksachalla punkuchan
chullachalla kusillaki kamaqchan
chay kusillakicham
allichallamanta
pakapachalla
rikran mastarisqa yaykumuspam
tullpa patapi wiñay suyaq
kuyakuyta muchaykun

Ninanchikta
rawrarichimusun
muspaq qusñiqa
mana musyayllam
tutawan kuchka
wanpunqa

Manaya tariwasunchu

Killa mastarikuy pachapich
Kutimuy nanayta usiachisun
imaynaraq
ichaya ultima visllaña.

Qasquypin
huñukuykunqa
sunquchallaykiq kuyakuynin
pacha paqariytataq
ripuypataman purisaq

Icharaq kutimuyta
atiyman
ichallaraq.

Add to Favorites

Cilili Wayta

harawiq:José María Arguedas

Intillay, killallay
ama sak’ewaychu,
karurak’mi rinay
tutayallaymanmi.

Sumak’ siwar k’enti,
ama jarkawaychu,
mamallaysi maskawan
uñan chinkachik’ urpi jina.
Cilili, cilili wayta,

k’awachkankim kay vidayta
mayu jina wak’ask’ayta
wayra jina k’aparispa.

Add to Favorites

castaneda-guerra_sik’isqa-súmac-raphi_04f

Sik’isqa Súmaq Raphi

harawiq:Alida Castañeda Guerra

Tayta inti q’ello
q’ellunmanta tutayaypi
tikrakushiaqtinmi
wayrata mañakurqani
kutimunaykama sutiyki
waqaychananpaq

Tutayaq ñankunatan
hasp’irqani
qanta mashkaspay.
utuskurunapas
qaparimuspanmi
nimuwaran
manan rikunichu.
Manan hayk’aqpas
rikunichu nispa

K’irisqa puriyniytaqmi
salqa puriq chakiyta
churarqan q’alay q’alay
panpaman
manchakuy
sasachakuykunapi
urmanankama

Manaña tukukuq
llakiytaqmi kallpaytapas
tutayachiran.
Kikin hanaq pachapi
yupin saqeq yarqhatapas
hasp’ispaymi
purirqkani qanta
mashkaspay,
saphiykimanta sik’isqa
sumaq raphi.

Chiri paraq rit’inta
aparikuspaytaqmi
lluqsirqani intiwan
kushka. Ichaqa lliwmi
¡Chaniq ch’in!

Tuparqanin chunka,
pachak, waranqa ñoqa
hina puriqkuna
ch’uspanpi upallachisqa
qoqawnin apashaqwan.

Ch’usaqmi ñankuna
pachapas chinkarunmi

Warma weqeywan
qarpasqay purun
t’ikatan mashkashiani
rap’ichanpi kallpaykita
ñoqaq kallapaytawan
churaykuspa
sut’illanta qanta
nimunaypaq:
¡Tarisqaykin!
Wañunaykama
mashkaspapas
¡Tarirusqaykipunin!

Add to Favorites

Miski tusukuq, ancha kallpayuq
Allpanchikunawan chaninchaykukuspa sachakuna qina chikllirimuspa
Qari qaritam puririrqanki kawsay pachakunapi
Tutayaqmanta achikyaq qina sayaychallaykipas hatun kanchapi llipipiriq
Musuq punchawpi qinamanta qatarimuptiyki uyachallaykipas panchirirqa
Samayllaykipas llapaykutam rikcharichiwarqaku
Ñawpaqkunamantaraqmi kuyayllanchiktapas allicharqanki
Rupaykunapi, chirikunapi, qasakunapipas munayllanchiktaqa amacharqankim
Sumaq tusuqkunatam paqarichirqanki illapa qina kancharinanpaq
Piñachiqninchikkunatapas qipancharqankim llaqta runallanchikkuna hatarinankupaq
Sumaq sayaychallaykiwan manchachiqninchikta kutirirqanki
Saqsa runakunata tusuqnispallam kinraychanta wayrallaña llallirurqanki
Wiraquchakunata muyurispallam iskayachirqanki muspanankupaq
Sunqullaykitapas patpatyachistin unquqyastinpas takikurqankim
Machunchikkunapa ruwasqantam chipikyachirqanki sulla yakuchata qina
Ñuqanchikpa tusukuyninchiktam mayuta qina rapapachirqanki
Kikinchikpa munayninchikkuna wiñaypaq kawsakunanpaq.

Pachamamapa samayllanwan kallpachaykukuspa
Llaqtanchikpa ruruntaqa hatallirqankim katkatallastinpas
Muchuy watakunapipas qatarimurqankim tuqayllaykitapas upyaykuspa
Tusuyllanchik, hayllillanchik mana wañunanpaq
Manchachiqninchik runakunatapas kutirirqankim muspay patakunapipas
Uywanchikkuna tutayaqpi chinkarillaptinpas amacharqankim
Wañuypatapipas, ñakaristinpas sunqullaykiqa manam ikarikuqchu
kawsariypurimurqankim wapullaña wichaykunata qawastin
musuq warmanchikkuna tususqaykita qatirinaykipaq.

Achalasqa tusukuq,
Puyuchawpimantapas paqarimurqankim
Tutayaq punchawkunatapas quyllurcha qina achikyachistin
Qawantaraq, ukuntaraq sutillaña rikurimuptikiqa
Wawqillaykikunapas, churillaykikunapas qatipaykikum
Kayqayá huk umalla, huk sunqulla tusuchkaniku kutirimuq pachata qawaykuspayku
Llakikuykunapas chinkarparin, muchukuykunapas pisiyayparin
Chaymi llapan llaqtanchikkuna hukllapi tinkuykuspa sutillaykipi takikuniku
Chaqwariyniykupas mayu qinam llapan llaqtata kusirichin
Chaypim hukllapi llapayku quñuykanakuspa hayllikuniku
Kay pachapiqa dansaqpa ñakariyninqa musuq kawsaytam paqarichimun.

Add to Favorites

ramos-flores_ritama-chawpipi-kuyanakuy_06f

Ritama Chawpichapi Kuyanakuy

harawiq:Edwin Ramos Flores

Paqchapi kusikuq sirinachakunahinam
hatun rumi patapi tiyakurqanki
Chayllapim upallachalla qawapayarqayki
Asiriq simichaykita, panchiriq ñawichaykita.

Imach mana qarwa uyachaykita munaymanchu
chipikyaq durasnucha qina llampu uyachaykita
makichaywan kuyapayaykuytam munarqani
uchuy ñawichallaykipas chaskacha qinam munaysapam karqa
chaynallataqmi mayu kantukunapi pillpintuchakunapas rikumullawarqanchik
wayatacha qina miski simichaykita muchaykullaptiy.

Llipipiriq punchawllapim sunqullanchikpas iskaychanku munanakurqaku
samaychayki ñuqapawan huñuykanakuspa amaña rakinakunankupaq.

Miski asnaq ritama chawpichapim wayllukurqayki
Urpituchakuna qina raprachallanta kicharichistin
Qasqullanchikpi sunqullanchikpas patpatyarqa kusikuymanta
Pisquchakunapa tapachantahinam ruwakurqanchik
Hukllapi kuyanakunanchiktaqa allintam yacharanchik.

Muchawasqaykipa samaychanqa kunankamam kawsachkan
Dalya waytapa miski asnayninhina sapa punchaw kuyanakuyninchik wiñariptin
Hukllapi wiñaypaqchá munayllanchik chikllirinqa,
panchirinqa waytachakuna qina
Ritama chawpichapi anchata kuyakullaptiy.

Add to Favorites

Anchatam Munakuyki, Illariq Sullacha

harawiq:Edwin Ramos Flores

Upallayanki
Piñakunki
Ripunki
Kallpanchakunki
Musyawankipaschu
Hinallataqmi
Maskayki
Yuyakuyki
Qatikuyki
Pituchakuyki
Umachakuyki
Qayakuyki
Hapichkayki
Munakuyki,
Illariq sullacha

Kuyaykullaptiy Asirinkiraqchus
Waylluykullaptiy Munarinkiraqchus
Muchaykullaptiy Samatyankiraqchus
Qapichaykullaptiy Qikchukunkiraqchus

Qawarimuwankiraq
Qayamullawankiraq
Asuykamuwankiraq
Hukllaykanakunchikraq

Add to Favorites

Arguedaspa Misitun

harawiq:Edwin Ramos Flores

Tayta Arguedas,
hanan pachamantam qawamullawachkankiku
kay illapayuq tutapim toro bilay takikita tusuchkaniku, takichkaniku
sunqullaykupipas takichaykiqa sumaqllatañam tiktikyan
llaqtarunapa simichallanpim Misitupa waqaychallanqa panchirichkan
wawqichaykunapas kusisqallaña Qarwarasu qasapiñam willakuchkasunki
kunanpunim aqachata kukachatawan chaninchaykuchkanku
Misitullayki lluqsiykamunanpaq.

Pampa qoñanimantam Misitullaykiqa anqas ñawiyuqraq sayariramun
aychamikuq yarqay puma qinaraq
Sayaynin pachamanta illaykiqa allichakuchkan uywankunata qatallinanpaq
Taytanchik wamaniman umachallantapas qawaykachan tapurikuq qinaraq
Surriagukunapa patallantañam, waqrapukupa qaparisqanta qawallantañam
Misitullaykiqa puririykamun tusustin qinaraq
Ranra ranra ruminta, ichu ichu qasanta utqayllaña kallpamuchkan
Pukio yakuchapi samayllantapas musquykuspa
Ñawparinraq, suchurinraq munachikuq qina tusustin
Chisinpaykunapas kunan punchawkunapas allin kawsaypim tinkuykullanku.

Wapullaña piñallaña Misitullaykiqa kinraymanraq qawaykullawanku
Tampay tampa chupallampas wakamichiqpa surriagun qinaraq raprapyarin
Ñawchi ñawchi waqrallanpas chirarapaqina chipikyachkanraq
Pitaraq waqraykunqa paqarin hatun kanchapi pukllaykullaptin
Pipa yawarllantaraq upyaykunqa saksaykunallanpaq.

Llaqtaykupi waqrapuku waqaykullaptinmi
Piñakustinraq qari qari Misitullaqa pukllay kanchaman yaykuykun
Samapakunraq, qaparinraq, qawakuqkunatapas manchachistin
Sarupakunraq, kallpaykachanraq pillatapas supaytaqina waqrayparinanpaq
Ichiykachastin, muyuykachastin yawar raymitach musyallan.

Waka takillaykiqa munayllaykutapas chikllirichimun, tayta Arguedas
musqukusqayki pachapim arpachallawan, biwlichallawan takichkaniku
Chaypim Misitullaykipas kay hatun punchawpi wawqiykikunawan kusirikuchkan.

Tayta Arguedas,
Misitullaykiqa enqalmanwan achalasqach sayanan pachaman kutirillanqa
Tusuyniykuwan, kacharpariy takiyniykuwan sinkaruspan
Misitullaqa qatakunataña, qasakunatañam wayrallaña qispillachkan
Tiyanan wasimanchiki musuq musuqraq yaykuykunqa
Qoñani urquchiki qasqullantapas kicharinqa Misitullaykiman
Wawayuq warmi qina kuyaykunanpaq, puñuykachinanpaq
Chaychapim munananchikta sapa punchaw chikllichichkan.

Add to Favorites

Trenpa chuk chuk nisqan

harawiq:Gloria Cáceres Vargas

Karumanta hamuq trenpa
chuk chukninta uyarini
miski musquyniyta
mancharichistin.
Qiwi qiwi rumiyasqa
ñankunaman apawastin.

Tutay tutapi chuk chukninqa.
chinkarparin.
Rimaq mayupa takillanmi
phiñasqa takankunawan
nunapa maqayninhina
llakikunata willastin hamunku.

Timpupa qapariyhinata
samariyta yachapayayta
ancha ñakarisqa nunayta uyarini.
Kay watukunamanta
mana imaman chaqnawaqta
ayqiyta maskakuni.

¿Maypitaq huk kuyayta tariyman
chayman hap’ipakunaypaq?

Add to Favorites

Qam hina

harawiq:Renata Flores

Munani puqllayta
Munani musquyta
Munani asiyta
Munani yachayta
Munani rimayta
Munani takiyta
Munani puqllayta
Munani musquyta

Paymi chukuwan chirimanta puka uya, phaspa uya kara suni niraqkuna walin
Payta munaychata sumaqyachin chhika mayhuaywan hatun taytaykunayta

Mana riqsinichu
Mana hamutasqay awqa
Tinkupi wañukunku
Chayna ch’uya sunqullata wañuyta ruran

Aswan allinta
Ñawpa ñuha willayniyta
Kutimusun
Nispachaqa

Manan no, manan no, manan no, manan no
Hina kutiwaqchu
Manan no, manan no, manan no, manan no
Mana ymaypachapas
Manan no, manan no, manan no, manan no
Ñuqapas manan hamutaq wañuyta usuycuniway

Manchakuyta pakiy

Munani puqllayta
Munani musquyta
Munani asiyta
Munani yachayta
Munani rimayta
Munani takiyta
Munani puqllayta
Munani musquyta

Qam hina
Qam hina
Qam hina

Masillaywanmi wiñani
Ñawikunata wankispa
Puqllaqta qaparichispa
Chaykama brinkaspa
Wayra qasasqa uyayta maqaycun
Mana tukuq ojotay qucha yacuta saruspa chakyita chimpaykun
Chaymi chunka watayuq
Pampa yuraqpipas puturispa

Ñawraypachapi purini, huk runa simimpi tiqsi muyu pachata yachay
Hamutaypaq
Pisipani tanta yakuta chaskiyta
Ya

Kinsa pachapi tukuni, suqta pachapi chayaramuni
Akchi chinkakuyta qallarin hapay hukpa musiani
Qatipaykuwan

Manan no, manan no, manan no, manan no
Yachanichu imata ruwayta
Manan no, manan no, manan no, manan no
Llantunmi chisiyaywan quñunakun
Manan no, manan no, manan no, manan no,
Pipas uyarinchu qispiripachata yachanichuway

Manchakuyta pakiy

Munani puqllayta
Munani musquyta
Munani asiyta
Munani yachayta
Munani rimayta
Munani takiyta
Munani puqllayta
Munani musquyta

Qam hina

Phaway atiyta kaqta qhawachiy
Phaway astawan amaraq tarinkichu atipayta antinkin

Manchakuyta pakiy

Munani puqllayta
Munani musquyta
Munani asiyta
Munani yachayta
Munani rimayta
Munani takiyta
Munani puqllayta
Munani musquyta

Qam hina
Qam hina

Add to Favorites