Edwin Ramos Flores

Edwin Ramos Flores

Ñawinchay, mayqin simipi: castellano English

Andmarka-Lukanas-Ayakucho (Perú) llaqtapim paqarimurqa. Hatun yachay wasi “La Cantuta” nisqanpim simi kapchiypi umachakamurqa. Maestriata Docencia Universitaria nisqantam chay hatun wasipi istudiamurqa. Kunankunañataq Universidad Peruana Cayetano Heredia nisqanpi yachachin, chaynallataqmi Universidad Nacional Tecnológica de Lima Sur nisqanpi llankakun.

Edwin Ramosqa tusukuqmi. Sequia hallaypim “qayra” nisqan tusuyta maqtakunawan, pasñakunawan hayllipiqa tusukun. Chaymantañataq “Yaku raymi” nisqanpim sapa watapi iskanin tutata tusukun. Carnaval nisqanpiñataq "Chimaycha" nisqan tusuypi llapan maqtakunawan, pasñakunawan kimsa tutata, kimsa punchawta tusunku parakunapa chawpinpi.

Taki raymikunapi, harawi rimaykunapim waykamurqa, chaymantapas llaqtanchikkunapa munayninkunata, llapan llaqtakunapi kawsay yachayninkunata risqichillan. Harawikuna Wamanipa yawarnin nisqanta 2015 watapi paqarichirqa, chaynallataqmi Achikyaq sullacha nisqanta 2008 watapi rikurichimurqa. Concurso Nacional de Poesía en Lenguas Originarias (2019) nisqanpim mención honrosallata ayparun; chaymantapas chay Concurso Nacional de Poesía Quechua (2011) nisqanpi ichaqa llallirun. Kunanyá wawqichanchik Edwin Ramos Flores nisqampa qillqasqanta, harawichakuna kamachisqanta uyariykusun.

“Amawta Juan Caccha de Sondondopaq, ‘La agonía del violín’ ”. Revista Hawansuyopi, 2020 watapi (julio killapi).

Wakin harawikuna, kikillan harawiq

Dansaqpa Ñakariynin

Miski tusukuq, ancha kallpayuq
Allpanchikunawan chaninchaykukuspa sachakuna qina chikllirimuspa
Qari qaritam puririrqanki kawsay pachakunapi
Tutayaqmanta achikyaq qina sayaychallaykipas hatun kanchapi llipipiriq
Musuq punchawpi qinamanta qatarimuptiyki uyachallaykipas panchirirqa
Samayllaykipas llapaykutam rikcharichiwarqaku
Ñawpaqkunamantaraqmi kuyayllanchiktapas allicharqanki
Rupaykunapi, chirikunapi, qasakunapipas munayllanchiktaqa amacharqankim
Sumaq tusuqkunatam paqarichirqanki illapa qina kancharinanpaq
Piñachiqninchikkunatapas qipancharqankim llaqta runallanchikkuna hatarinankupaq
Sumaq sayaychallaykiwan manchachiqninchikta kutirirqanki
Saqsa runakunata tusuqnispallam kinraychanta wayrallaña llallirurqanki
Wiraquchakunata muyurispallam iskayachirqanki muspanankupaq
Sunqullaykitapas patpatyachistin unquqyastinpas takikurqankim
Machunchikkunapa ruwasqantam chipikyachirqanki sulla yakuchata qina
Ñuqanchikpa tusukuyninchiktam mayuta qina rapapachirqanki
Kikinchikpa munayninchikkuna wiñaypaq kawsakunanpaq.

Pachamamapa samayllanwan kallpachaykukuspa
Llaqtanchikpa ruruntaqa hatallirqankim katkatallastinpas
Muchuy watakunapipas qatarimurqankim tuqayllaykitapas upyaykuspa
Tusuyllanchik, hayllillanchik mana wañunanpaq
Manchachiqninchik runakunatapas kutirirqankim muspay patakunapipas
Uywanchikkuna tutayaqpi chinkarillaptinpas amacharqankim
Wañuypatapipas, ñakaristinpas sunqullaykiqa manam ikarikuqchu
kawsariypurimurqankim wapullaña wichaykunata qawastin
musuq warmanchikkuna tususqaykita qatirinaykipaq.

Achalasqa tusukuq,
Puyuchawpimantapas paqarimurqankim
Tutayaq punchawkunatapas quyllurcha qina achikyachistin
Qawantaraq, ukuntaraq sutillaña rikurimuptikiqa
Wawqillaykikunapas, churillaykikunapas qatipaykikum
Kayqayá huk umalla, huk sunqulla tusuchkaniku kutirimuq pachata qawaykuspayku
Llakikuykunapas chinkarparin, muchukuykunapas pisiyayparin
Chaymi llapan llaqtanchikkuna hukllapi tinkuykuspa sutillaykipi takikuniku
Chaqwariyniykupas mayu qinam llapan llaqtata kusirichin
Chaypim hukllapi llapayku quñuykanakuspa hayllikuniku
Kay pachapiqa dansaqpa ñakariyninqa musuq kawsaytam paqarichimun.

Ritama Chawpichapi Kuyanakuy

Paqchapi kusikuq sirinachakunahinam
hatun rumi patapi tiyakurqanki
Chayllapim upallachalla qawapayarqayki
Asiriq simichaykita, panchiriq ñawichaykita.

Imach mana qarwa uyachaykita munaymanchu
chipikyaq durasnucha qina llampu uyachaykita
makichaywan kuyapayaykuytam munarqani
uchuy ñawichallaykipas chaskacha qinam munaysapam karqa
chaynallataqmi mayu kantukunapi pillpintuchakunapas rikumullawarqanchik
wayatacha qina miski simichaykita muchaykullaptiy.

Llipipiriq punchawllapim sunqullanchikpas iskaychanku munanakurqaku
samaychayki ñuqapawan huñuykanakuspa amaña rakinakunankupaq.

Miski asnaq ritama chawpichapim wayllukurqayki
Urpituchakuna qina raprachallanta kicharichistin
Qasqullanchikpi sunqullanchikpas patpatyarqa kusikuymanta
Pisquchakunapa tapachantahinam ruwakurqanchik
Hukllapi kuyanakunanchiktaqa allintam yacharanchik.

Muchawasqaykipa samaychanqa kunankamam kawsachkan
Dalya waytapa miski asnayninhina sapa punchaw kuyanakuyninchik wiñariptin
Hukllapi wiñaypaqchá munayllanchik chikllirinqa,
panchirinqa waytachakuna qina
Ritama chawpichapi anchata kuyakullaptiy.

Anchatam Munakuyki, Illariq Sullacha

Upallayanki
 Piñakunki
  Ripunki
   Kallpanchakunki
    Musyawankipaschu
     Hinallataqmi
      Maskayki
       Yuyakuyki
        Qatikuyki
         Pituchakuyki
          Umachakuyki
           Qayakuyki
            Hapichkayki
             Munakuyki,
              Illariq sullacha

Kuyaykullaptiy                 Asirinkiraqchus
Waylluykullaptiy                Munarinkiraqchus
Muchaykullaptiy                Samatyankiraqchus
Qapichaykullaptiy               Qikchukunkiraqchus

               Qawarimuwankiraq
               Qayamullawankiraq
               Asuykamuwankiraq
               Hukllaykanakunchikraq

Arguedaspa Misitun

Tayta Arguedas,
hanan pachamantam qawamullawachkankiku
kay illapayuq tutapim toro bilay takikita tusuchkaniku, takichkaniku
sunqullaykupipas takichaykiqa sumaqllatañam tiktikyan
llaqtarunapa simichallanpim Misitupa waqaychallanqa panchirichkan
wawqichaykunapas kusisqallaña Qarwarasu qasapiñam willakuchkasunki
kunanpunim aqachata kukachatawan chaninchaykuchkanku
Misitullayki lluqsiykamunanpaq.

Pampa qoñanimantam Misitullaykiqa anqas ñawiyuqraq sayariramun
aychamikuq yarqay puma qinaraq
Sayaynin pachamanta illaykiqa allichakuchkan uywankunata qatallinanpaq
Taytanchik wamaniman umachallantapas qawaykachan tapurikuq qinaraq
Surriagukunapa patallantañam, waqrapukupa qaparisqanta qawallantañam
Misitullaykiqa puririykamun tusustin qinaraq
Ranra ranra ruminta, ichu ichu qasanta utqayllaña kallpamuchkan
Pukio yakuchapi samayllantapas musquykuspa
Ñawparinraq, suchurinraq munachikuq qina tusustin
Chisinpaykunapas kunan punchawkunapas allin kawsaypim tinkuykullanku.

Wapullaña piñallaña Misitullaykiqa kinraymanraq qawaykullawanku
Tampay tampa chupallampas wakamichiqpa surriagun qinaraq raprapyarin
Ñawchi ñawchi waqrallanpas chirarapaqina chipikyachkanraq
Pitaraq waqraykunqa paqarin hatun kanchapi pukllaykullaptin
Pipa yawarllantaraq upyaykunqa saksaykunallanpaq.

Llaqtaykupi waqrapuku waqaykullaptinmi
Piñakustinraq qari qari Misitullaqa pukllay kanchaman yaykuykun
Samapakunraq, qaparinraq, qawakuqkunatapas manchachistin
Sarupakunraq, kallpaykachanraq pillatapas supaytaqina waqrayparinanpaq
Ichiykachastin, muyuykachastin yawar raymitach musyallan.

Waka takillaykiqa munayllaykutapas chikllirichimun, tayta Arguedas
musqukusqayki pachapim arpachallawan, biwlichallawan takichkaniku
Chaypim Misitullaykipas kay hatun punchawpi wawqiykikunawan kusirikuchkan.

Tayta Arguedas,
Misitullaykiqa enqalmanwan achalasqach sayanan pachaman kutirillanqa
Tusuyniykuwan, kacharpariy takiyniykuwan sinkaruspan
Misitullaqa qatakunataña, qasakunatañam wayrallaña qispillachkan
Tiyanan wasimanchiki musuq musuqraq yaykuykunqa
Qoñani urquchiki qasqullantapas kicharinqa Misitullaykiman
Wawayuq warmi qina kuyaykunanpaq, puñuykachinanpaq
Chaychapim munananchikta sapa punchaw chikllichichkan.