Suqtasilawayuq

Sipaspa Munaynin

Munasqay chayamuchkan
k’achata p’achallikusaq
yuraq mankhanchaywan
puka pulliraywan
q’umir mantachaywan,
iskay yana sap’anaywan.

¡Qhawariway má!
Phuchkajina muyuchkani
t’ikajina phanchachkani
qampaq munasqay t’ikanchakuchkani.

¡Paqtataq lluqalla llullarikuwankiman!
¡Paqtataq lluqalla waqarichiwankiman!
Amalla sunquyta phutirichinkichu
Amalla simiyta jayayachinkichu
¡Qhawariy má! Kusisqa kachkani
Munayniyta wiñaypaq jaywasqayki.

Killaq Ususin

Kunanmi sutinta yuyarinku
takintapas sukarinku,
ñawpaqtan thuqllisqa purunkunapi
musquyninta tarpurqa
pukyuq ñawinkunapi
misk’i q’apayninta saqispa.

Kunanmi qillqasqanta ñawinchanku
wankaynintapas uyarinku,
ch’isillan qunqasqa wachukunapi
yawarninta ch’aqchuykurqa,
allpaq sunqun ukhupi
willakuyninta qillqarispa.

Kunanmi uyanta llaqllarinku
chayamunantapas willarikamunku,
ñawpaqmi rit’i orqoq sunqunpi
wiskachata hatarichimurqa
hanaq pachakunapi
qapariyninta mast’arispa.

Samayninwanmi ichhupas kusirikurqa
wiqinwantaq rosas wayta wiñarirqa,
panpata hallp’irispanmi
k’irisqa makinwan
hamuq punchawpi waytarinanpaq
musquynintapas panparqa.

Hayllinwanmi rumita q’uñirichirqa
tunruruyninwan tiqsi muyu katkatatarqa,
phinakuyninta khasturispanmi
llaqta masinkunawan
ñawpa wayllukuynin illarinanpaq
samariynintapas watarqa.

Qawayninwanmi thuta kusirikurqa
musquyninwantaq nina rawrarirqa,
ancha wayllukuyninwantaqmi
antawarata kicharisparaq
sara mama chikhllirimunanpaq
sunqunta kallpacharqa.

Mana waqlliq rimariyninmi
chaypi mast’arikurqa
manay chinkaq yupinpas
kaypin tarikurqa
mana wañuq musquynintaqmi
haqaypi paqarimurqa,
qayna punchawmi Urubamba mayu patapi
puriyninta tarirun,
kunanmi pakasqa k’uchukunapi
phiñakuynintapas thapachan
paqarintaqmi p’unchawpa raphinkunapi
kusikuynin wiñarinqa;
kaypin qaqata kurkuchakusparaq
kusi kawsayta chaskiykun,
chaypin qantu waytarinanpaq
Awkiwillkata rimapayarqa
waqpitaqmi yana pichiwmanqa
k’irichasqa q’intimanta willarirqa.

Pakasqa Ñan

Illariypa qawariyninmi
ñawpa kawsayta ullqayrispa
sumaq uyakunata ruwarichin,
munay luych’uchakunataqmi
kharu ñankunapi tarikuspa
kusi kusisqa pitwikachanku.

Ancha munanakuymi
tunas sachaq pachanpi rukupayukuspa
paraq munayninta allwirichin,
urpiq kusikuynintaqmi
pakasqa ñankunapi
kusi kawsayta tarpurin.

Shaynan munanakuyqa, wiñay taki
pukaykusqa phuyukunaq ruphaq rimariynin
wiñay pachaq kallpachakuynin
kapulihina yana ñawichakuna
pisunaypa maki rikranpi
chiri wayraq wiqinkuna.

Shaynan wayllunakuyqa, sumaq wayta
waylla ichuq ch’uya sukariynin
yuraq amanqaykunaq kusikuynin
k’uychiq chukchan
rit’i urquq qasqunpi
purun t’ikaq q’apariynin.

Shaynan wayllunakuyqa, killa k’anchariycha
q’intiq wiñay musquynin
shullaq llanpu uyan
chiqnisqa musquykunapa yuyariynin
pachaq ukhu sunqunpi
upallaypa phiña phiña qapariynin.

Anchatam Munakuyki, Illariq Sullacha

Upallayanki
 Piñakunki
  Ripunki
   Kallpanchakunki
    Musyawankipaschu
     Hinallataqmi
      Maskayki
       Yuyakuyki
        Qatikuyki
         Pituchakuyki
          Umachakuyki
           Qayakuyki
            Hapichkayki
             Munakuyki,
              Illariq sullacha

Kuyaykullaptiy                 Asirinkiraqchus
Waylluykullaptiy                Munarinkiraqchus
Muchaykullaptiy                Samatyankiraqchus
Qapichaykullaptiy               Qikchukunkiraqchus

               Qawarimuwankiraq
               Qayamullawankiraq
               Asuykamuwankiraq
               Hukllaykanakunchikraq

T’ikha Takiy / Canto a las flores

Malwa saphi malwa saphi
munasqay luma wasapi

Raíz de malva, raíz de malva
mi amado vaga por cerros vacíos

Juch´uy nuqa kaxti
intipis phawarin
kunan wiñapuxtin
intipis pakaykun

Cuando era niña
el sol subía
ahora que me acerco al fin
el sol baja

Phuyu phuyumuchhan wayrawan jamuchhan
runa jamuchhan kuyay kuyay jamuchhan

Las nubes se asoman, el viento sopla
las personas vienen, de pena vienen

Parawan suxrawan jamuchhan
qanrayku jina jamuchhan

Con lluvia viene, con viento viene
por ti así vienen

Silisti mayu pukara pampa
noqa purimuni qanta mask´aspa

Por el río azul, por la pampa de Pukara
En busca de ti caminaré

Kay chikaymanta chikaylla purinki
kay karumanta ama munankichu

Por estas cercanías has de llegar
por esas lejanías no has de querer ir

Ima munaspa qhipay purinki
nuqata qanta maskaspa

¿Qué queriendo llegaste por mi detrás?
… y yo en busca de ti

Uraymayuntachus risax
wichay mayuntachus risax
mayllapichus taripallasqayki

Iré por el río de abajo
Iré por el río de arriba
¿Dónde te encontraré?

Ururu pampa richhaspa
Bolivia mask´aspa
Dalias t´ikasta pallaspa
Waqaspa purini

Caminando por las pampas de Oruro
buscando Bolivia,
Recogiendo flores de dalia
Llorando siempre he caminado

Llijllitayta chinkachikurqani
Ururumanta kunan ripuchhani

Me estoy yendo de Oruro
Perdido mi aguayo
No hay razón para quedarme

Kuntursituy altu phawa
Yurax chalinita wataykusqa
illimani limantachus phawachhanki
Mayllapitax purichhanki

El cóndor que vuela por las alturas
Con su chalina blanca amarrada
Pasando por el cerro Illimani
¿a dónde siempre estará yendo?

Qanllachu nuqapax
Nuqachu qanllapax
Kayjina waqanaypax

Tú serás para mí
Yo seré para ti
Para estar siempre juntos
…llorando

Suwasqayki pusasqayki
Sunqa ukunta pusasqayki

Te voy a robar
te voy a llevar
Para dentro de mi corazón
Te voy a llevar