Illimani, Canto a Illimani, Puma (Quechua), Puma (Castellano), P’uncayniykipi…
Ñawinchay, mayqin simipi: castellano English
Illimani (00:35)
Canto a Illimani (04:49)
Puma (Quechua) (8:55)
Puma (Castellano) (09:51)
P’uncayniykipi (10:45)
En tu día (11:36)
Hatun Qusqu (12:28)
Cuzco grandioso (13:44)
Qusqu runa (15:00)
Hombre del Cuzco (15:45)
Harawikuq napaykuyki (16:38)
Poeta, yo te saludo (17:36)
Tupaq Amaru (Quechua) (18:35)
Tupaq Amaru (Castellano) (20:54)
Macupikcu (23:51)
Machupijchu (29:58)
Watakuna: |
---|
Suyu/Mama llaqta: |
---|
Llaqta: |
---|
Harawiqkunaq phurman: |
---|
Harawikunaq rimananmanta: | sach'amanta, uywakunamanta (kawsananpaq), Antiq Pachamaman, Anti Hamut’aymanta, khuyanakuymanta, iñiymanta, apukunamanta |
---|
Wakin harawikuna, kikillan harawiq
P’uncayniykipi
Awsankatiq k’awcinmantan1
rit’ita asiricispan
quri inri wac’irimun;
tukuy urkun rikc’arimun
tukuy t’ikan llanllarimun
p’uncayniyki cayamuqtin
Ñuqataqmi anca kusisqa
hatun sunqu napaykuyki,
punamantan apamuyki
huq llawt’uta mat’iykipaq
ichumanta awasqata
yawarniywan minisqata
Tuta pukllaq quyllurmantan
asiyninta p’itimuni
simiykiman curanaypaq;
yuraq ñukñu rit’imantan
waqayninta suwamuni
sunquykita qarpanaypaq
Kawsay sipas t’ika mukmu
amapuni ñawiykipi
wiqi unu rurucuncu
amapuni sunquykipi
llaki phuyu tiyacuncu
kawsay kusi wiñay wata
Mamaquca
Titiqaqa mama quca1
hanaq pacaq waqayni qispi umiña
kusi sunqun qhawaykuyki ñawiri hunt’ata
kawsayniytaqmi wayt’arin sumaq sani unuykipi
Sapa p’uncay illariqtinmi
Inti tayta muc’arisunki
quri siminpa yawrayninpitaq
muyuykuqniyki urqukunantin
pukaq’umirraq saniq’illuraq
imasumaqta t’ikaykacanki
Cawpi p’uncay cayamuqtintaq
lirpuman tukun unuyki
rit’i c’ulluyuq apukunaq
uyanku qhawakunanpaq
C’anpiq tutaq p’anpaykusqantaq
yana lliklla hina mast’arikunki
khutu wayrawan aytiykukuspa;
t’uqyaq qhaqyataq lliplliyninwan
q’inqupallayta awarin
k’upacasqa unuykipi
Kikillan harawikuna
Chinli harawikuna
Aqsumama (00:05)
Supaypa qispichisqan
Llumchuy Waqachiq
waynaytam qichuwanki.
Pantapakuy (00:17)
Millay qatqi rurucha
“Yarqallaptinqa
mikuwanqam” ninkichu?
Chinka Chinka (00:28)
Killinsañam sunquypas
Suyaymanqraqchu
Qamya api sipaschata?
Llama Nakay (00:40)
Yawriwan… yawrichawan
Qasquchallaypi
Ama kuchilluwanqa
Machay-Machay (00:53)
Chay kuyakuyniykiqa
Paqpa aqam kasqa
Tuta punchaw machachikuq
Lenguas muertas
El retórico verbo gustar
Las construcciones abstractas
no way
no tienen lugar
en el lenguaje llano de los runas
no güey
estudios de impacto ambiental es intraducible indecible
en la lengua de los mayas
de los mapuche
plan de contingencia
patrimonio cultural de la humanidad
es maleza en la boca
en el habla de las naciones amazónicas
Lengua-madre, lengua de acciones concretas, lengua viva
cuyo mejor lugar es la garganta
spoken word
hiriendo el ayre desde el medio
de la boca
no habla culta
giro lingual delante de las vocales
El discurso de un político
Lo que prodigan los académicos
imposible trasladar a las variantes dialectales del aimara
del guaraní
se evaporan
se desecan en la boca de las familias lingüísticas
dicción quechua
apretando los labios
rompiéndolos con el aire
de la voz
no se cumple
no ha lugar
pequeño Larousse ilustrado
no el amor
hay el que ama / el que no ama
ley del movimiento armónico simple
En su forma básica
los verbos no están en infinitivo (trabajar), están en imperativo
(¡trabaja!)
el verbo puriy / caminar es igual que viajar
apela al hombre no a la máquina
Género
y tensiones epistemológicas:
transversalidad y reconfiguraciones en tránsito
es lengua muerta
Invocación de Aqaymarka Apu
Aqaymarka Apu
qampa runallaykim kani.
Qampam kay sara
kay chaki-taklla.
Tulluypas qampapunim…
Chaskiykullaway.
Aqaymarca Apu
sabes bien
son tuyos el maíz, el arado,
son tuyos también mis huesos.
Acógelos…
Más allá de la plaza y los danzantes
un ebrio, tendido sobre la vereda,
balbucea lamentos:
Ñuqas kani mayu rumi
qaqamanta urmaykamuq
mana mamayuq mana taytayuq
solitito kay mundupi.
Pletórico de guisos y ají amarillo
el alcohol asciende hacia la cumbre del Aqaymarca.
En la parte posterior
maíz fresco en verdes andenes.
Canta endechas de amor el Yanamayo
no fúlgidas maromas de oro sino de plata.
Dicen que las huestes de Atahuallpa
arrojaron sobre estas aguas el cadáver de Huáscar Inca.
Sumac ñusta
Cumac Ñusta
Toralláyquim
Puyñuy quita
Paquir cayan
Hína mántara
Cunuñunun
Ylla pántac
Camrí Ñusta
Unuy quita
Para munquí
May ñimpiri
Chíchi múnqui
Rítí munqui
Pacha rúrac
Pacha cámac
Vira cócha
Cay hínápac
Churasúnqui
Camasúnqui