Iphu para, Sumac para

¡¡Qamllam kamallawanki
kusisqa wita, saqra kawsanaypaq!! ¡Manam imapaschu!
Ñawichaykipa asiriq ruruchallanmi
–maypacha kamayninwan–,
taripallawan chaynaniraq tutayaypi
maqawaqniy wayraka lloqlla upallalla usyananpaq;
chayllam samaykachin umaypi chaynaña puyu tiyasqanmanta,
sunquypi kichka rawrasqanmantapas,
sumaqta maytuykuwaptin, sunquypi kuyayllataña parwananapaq.

Riparasqay sumaq sumaq llipipipiq, kanchaq Illa;
kankaray chuyay qamaychaykim kamallawan
sunquypi, runapa ñawinpi, uku pacha wiksa ukunpi,
kinraypipas t’iqsimuyu kusisqaña rikcharinanpaq.

Kuyay kanchaywan chiri qasquy llampuyachiq,
qawaykuway-qawaykuway apuchaypa qapaq musyakuynin hina.
Qampiq ñawillaykim kanchariwan, oqlloykita maskaspay,
chaypiña nunay almaypaq kuyayllaña haylli-taki taripanaypaqpas.

Llampuchalla makichallaykim
kamaqllata, kuyarikuq maki taqllakuyninpi
wakcha runapaq samaq punchawta muyurichichkan kunan pachapas.
Chayllam; chayllapaschu.

Ñakarispa mana ñakarispam yupiykita qatichkani
utkupanki maytuykita taripanaypaq,
chayllam kamallawanqa musqukusqay –mama quchapa oqllonpipas–
wichay saywapipas qala chaki purillaspay
wichay atuqña uray atuqkunawan tusuykachanaypaq.

Muchaykuwanallaykim kamallawan,
chayllam, bala tuqyarimuptin
waqrapukupa waqakuyninpi pampakunallaypaq;
harawipa llakinta chinkachinaypaqpas.
Ichapas chaylla kamallawachkan kikin millay wañuyta
aya warkunapi wayuchinaypaq;
paya apuchay nanayninta ankallachispa kawsakunanpaqpas.
Hinatas nin qillqa, qintil awiluypa umanpipas.
Imapas imallataqma.

Illapa
Sumaq sumaq llipipipiq Illa,
taksachalla, chullachalla chukchachaykiypas allintam kamallawan
sumaq kusisqa panpa tusuypi pichiwsa tukuspa,
ñawpa wata, llaqtay Aranjuez panpapi huñunakuytapas tinkinaypaq.
Ñawpa yuyayninpis chaynata nin qintil aqwiluypa qillqanpas;
imapas imallataqmá.

Ñawichaykiypa chawpichallanpim kapuwachkan sunqururuypas;
chayllam,
wichay tawa quyllur chakanapi chuyay kusi taripayanaypas,
chayllam,
chaynatam nin umaypi qillqapas.

Llampuchalla makichaykim,
chaychallam kaynaña wiqiwan hiqipaq sunquytapas samaykachinman.
Mañakuyki: ama upyanay yaku-unuchata usyachinkichu,
imaymana uywamasiymi ñakarinman unquq killawan kuska.

Qamllam chaynaña Ñuqñu Kanchariq Illapa kanki,
chayllam chay; –runa mañakusqaytawan–
apu wamani urqukunapa kanchanpi
awqanakuyniyta tukuchinmanña, qinqu, kinray ñanpi maqawasqantapas.

Sumaq allinsu kanchaq:
kuyaynikiwanmi nanayniypas usyarinqa, llakiypas chinkarinqa;
chayllatam suyasaq
chayllatam; ¡chayllataqchu!

Pinqawasqallaykim, Sumaq Kanchaq Apu Chirapa, almallayta,
almaypa ruwasqantawan katatatachinman: ichachus huchay kanman chay pachaqa,
chayllam llakichiwanman aychaypa qalasqaran ichachus pantasqanpi,
aycha kasqan aychalla llakisqanpi
mana allin t’iqsimuyu kay pachapi rantikusqanmanta.
Chayllam, chayllapaschu.

Mana kasqan huchay tumpawasqanmanta kuyayllapaq waqanallaykim
chaynariraq nina-parata taqtiykamunman,
kachiwan, aquwan timpuchisqata waytallayman;
chaynaniraq wayrakatapas
muyurichimunman kuyasqa mama LaMar quchapa uqllunpipas.
Chayllam.
Sumaq Kanchariq Musuq Illapa:
sumaqllaña qawapayana rirpu-ispihuykim,
ñuqallaypa purikachanay ñantapas kancharinman
manaña kunturpa riqsinan s’eqe suyukunapipas.

Pukru ñawpaqchalkaykim,
chaychallam taripallawanpas ñawpaqmanta rawraq kanchaynillay,
mana allin purinanchikpi tanka-tawna hina yachachiwaqniy,
ranra ranrapi raprallayta mastarispay pawanaypaq;
qachatapas, hillitapas raprallaywan kutipayaspay pichanaypaq,
chayllam.

Wiñaypaqña waqaykuspa ripukunallaykim munay kuyayniypi qasachakun
unqusqa wasapi wañuyta apamuspan,
pisipasqa sunqullaypas katataspanmi, mana imanakuspan
punkun punkun llapan wasipi pituchakuykullan.
Sumaq Kanchaq Illa, llipipipiq apu kanchariy:
yuyaynikitam kutitikrasaq puyuta llaqwastinpas,
intichaymanta killachaykamam
kusi kawsayta pirqanaypaq wakchakuna wasichakunanpaq.
Chayllam llillisqa sunqullaytapas kawsarichin.
Chayllapaschu.

Makichallaykim llachikuyta qaywamuwan,
ripuy-wañuyta amachaspa winay mastariq llaqtata sutikipi pirqanaykupaq,
(ichapas chay llaqtapi kunturwan quchapa atuqninwan kuska rapranta kicharinmanku). Chayllapaschu,
ñawichallaykim qucha patamanpas taripamuwan
saqrapa musquyninpi kumuykachasqaymanta,
kuyasqa sunquña chawpi t’iqsimuyuman chimpaykamunaypaq.

Killaman wichaq ñanpi taripawaspa,
hampuykuy niq simichallaykim kamallawan,
umaymanta llakita qarquspa infirnupa qipanpiña umay chuyananaypaq;
chayllam kasqa pantaykunapa pantayninpi, chayllam.

Sumaq Kanchay, Sumaqllaña Llipipipiq Illapa:
mana pantaypi kuyawasqaykitam suyapayallayman
ñawpaqmanta wiñaykama qunqurisqa.
Chayllam kamallawan chinkana pacha wañuyninpi ñawichayki suyapayanaypaq,
chayllam, chayllañam.

May pachachus kuyasqayki kayman chay pachaqa;
Sumaq Kanchariq Illa, sumaq kawsay,
akllawasqaykiypi ichapas uywamasiypaq wanayninña kanmanpas.
Chayllam.
Manataq chayllapaschu.

Sumaq Kanchaq Munaychallaña Tankar Illa,
llantullaykipas taripawanman wiqillaña ñanniypi chay pachaqa;
sumaqllaña yachaq ñawichakunatam kusichiwaq,
wakcha purikuqta marqaykunanpaq.

Sumaq Munaycha Kanchaq Illariy,
tutayaq killa wasillayta muyuykamunman qunqallawaptiyki hinaptinqa,
lunismanta luniskamach waqallayman chikchiwan kuska mismispay.
Ñawillaykim wayna kayniytapas kallpakachachin;
sunqururullaykim warma kayniytapas kutirichimun.
Chayllapaschu; chayllapaschá.

Ichapas yupillaykiyta qatirikuyman ñawpa watapa qayllanpi chay pachaqa,
ichapas llantullay allachu hina tarpuykunata sisachinman,
saratapas parwachinman hinaptinqa;
yaqaña mana imallapas kusisqa purikuyman, yaqaña mana imalla takikuymanpas.
Qamllatam supapayayki, qamllatam sumaq kanchaq Illa.
Sumaq kanchay:
ñuqam kuyaqniyki kani manaña punchaw asirikusqaykipipas.
Manam imapaschu;
sumaq kanchay qawasusqaykipipas Huatyakuripa aylluntam kusirichichkan kaypipas maypipas.

Ñawichaykipa asikuyllanmi kamallawan,
waqta qawanpi unqusqay chika-chikallanpas samaykunallanpaq;
ichaqa chayllam aypawan,
llaqtapa raymi tusuyninpi sunqururullay timpuykachasqa tusuykachananpaq.

Allichakusaqmi imaymana ñawpa Amarupa wasinpipas, sacristiyapa kamachikuyninpipas,
ichachus ari nisqallanpipas; chakichu nuyusqachu musquynikiman wichiykamunallaypaq;
ichapas rikuranki musyayllapipas wiqiywan Yana Imilla parqusqayta.

Watiqmanta musuqmanta tutan-tutan qallarinay kaptinpas,
sapa Illariypi qallarinay kaptinpas,
ichachu chisimpaywan kuska wañunayaspaypas
yuyarisaqmi pirwallapi paskicha paskin tususqaykita.

Chulla kutillapas
punchawpa wañuyninta muyupayaspaypas qawaykunaypaqmi intitapas watasaq.
Puyutaña paskanay kaptinpas,
wayrakataña qakatyastin tanqaspaypas
ñawpanikimanmi qampuykamusaq Sumaq Kanchaq Illa.
¡Qamllam taripachiwanki intipa wañunan kinraytapas!
¡Qamllapaqmi kusisqa wita-saqra kawsani, Sumaq Illa Warmi!