Fredy Amílcar Roncalla

Fredy Amílcar Roncalla

Ñawinchay, mayqin simipi: castellano English

Fredy Amílcar Roncallaqa (Chalhuanca, Apurímac 1953) qillqaq, ruraq maki, harawiq, kawpuq runa, ñawpa wiñay llaqtanchikpi, phuyu qipanmanta kuyakuywan takikuna, willakuykuna-ima aysarimuq. Paypa, kechwa runasimipi qillqasqa liwrukuna paqarimurqa riwistakunapi internetpipas. Hawansuyo.com sutichasqa riwistanchikta waqyarichimuq, hinaspapas Chirapaq ayllupi consejero.
Wawqinchik Fredypa liwrunkuna kan: Canto de Pájaro o invocación a la palabra (Buffon Press, 1984), Escritos Mitimaes: hacia una poética andina postmoderna (Barro Editorial Press, 1989), Hawansuyo Ukun Words (Pakarina Ediciones/Hawansuyo, 2015); chaymanta Revelación en la senda del Manzanar: Homenaje a Juan Ramírez Ruiz (Pakarina Ediciones/Hawansuyo, 2016). Huambar Poetastro Acacautinaja (1933) sutichasqa tayta Juan José Florespa novela qillqantapas musuqmanta qispichumun (edición facsimilar nisqapi, Pakarina Ediciones, 2019) hinallataq: Muyurina y el presente profundo: poéticas andino–amazónicas nisqa waqyarikuyta Juan G. Sánchez Martínez wawqinwan, 2019 watapi.

Wakin harawikuna, kikillan harawiq

Barrosa Barroca

Chaysi tiyuy Lolo Fernandez
taytayta
‘Yaw Epifanio
qello wakayta
Barrosa nisqanta
Vendiykimanchu’ nisqa

Preciomomantaña rimachkaptinkus
mamitay taytayta kamachisqa
‘chay wakaqa tulluy tulluyllaña
ama nisyutachu paganki’
nispa

Chaymanta mayqin punakupiraq
taytay qepakusqan qipataña

Wachipapiña kaptiyku

Mayqenpi machakusqanpim
Tiyuyqa mamitayta
Kamipayaq karqa:
‘millaymi kanki,
manan wakay valesqanta pagawarankichu’
nispa.

Mamitaytaq mana imatapas
kutichinchu.

Unay unaymantaraq

Manaña pani tura
awqanakunankupaq

Barrosachaqa
Waraqupi qaqaparusqa

Hinaptinmi awlitay mama Felico
Condorchallay Aymaraeswan
llapan ismukuchkaq aychata
uruchayuqtaña
apachimuwarqaku

Urunta picharispaya
charkita ruwarqaniku

Hinaspan mamitay
sara lawachata
Ollukito con charkitapas

saksanankama
obispo wiqsayoq kanankama
tiyuyta mikuchin

‘Amaña imatapas
Barrosamantaqa rimayñachu’
nintaq

Kunanñataq

Sapanka barroco poesiamanta
Rimaykuptinku

Ancha anchata puramente awir
Barrosachaymanta yuyarini

Manachiki
Kay Nuyorkunapiqa ni charkipas
Ni cochayuyupas kanchu:

La waka es poesia wakatakillata
facebukipi mayqinpi rikurini

Tiyuyqa poeta y torero karqa
Chay Barrosa wakachaytaq literata chiki1

1 Agradezco la corrección de estilo en quechua de Alejandrina Misme, Hugo Carrillo, y Hernán Hurtado.

Si pues sipas

Patibamba urayninpi
Huambarqa chutarayachkan
Mana Adelaininta
Aqawasipi aypayta atispa
Imarayku si pues sipas
Siminta
Maski tinaja qayllanpi harawiq kananta
Chakichinki
Wayra umalla rumi patanpi
Llunlullaña
Loqlollaña rimaykustin
Mana uma poesia
Mana runa
Unay uno
Iskay yaku
Qakuchi niñacha
Chicharunniykita munachkani
Chay chaykita
Wankarani kachichayoq
Kachi kachicha
Gustupaqa aswan katillanoman tiqraykusun
ima simipipas
Upallalla
Llullu llullucha
Wayqokunapi takipakuq
Takierto nispalla
Awer niway
Aysariway
Wakachuta
Pikichaki
Tunas qayta
Leche timpu
Waytapallana
hanay orqupi ruwachanki

1“Killan Killan kutipakuq sipas” 08/07/17